νευρόπτερα

Τάξη εντόμων που αριθμεί πολυάριθμα είδη σπάνια μικρών διαστάσεων (άνοιγμα πτερύγων 5 χιλιοστά), συχνότερα μέσου ή μεγάλου μεγέθους και ορισμένες φορές πολύ μεγάλου (μερικοί μυρμηκολέοντες έχουν άνοιγμα πτερύγων σχεδόν 17 εκ.). Τα στοματικά όργανα είναι μασητικού τύπου: οι τέσσερις πτέρυγες είναι γενικά μεγάλες, ελαφρές, διαφέρουν λίγο μεταξύ τους και έχουν πυκνό δίκτυο νευρώσεων. Οι οφθαλμοί είναι σύνθετοι, μεγάλοι και προεξέχοντες· σε πολλά είδη λείπουν τα οφθαλμίδια· οι κεραίες διαφέρουν κατά το σχήμα και το μήκος κι έχουν συνήθως τις πρώτες δύο αρθρώσεις πιο ανεπτυγμένες από τις άλλες. Ο θώρακας παρουσιάζει τμήματα σαφώς διακεκριμένα· η κοιλιά είναι μακριά και στενή, με δακτύλιους, που σχηματίζονται μόνο από μια άρθρωση ή και χωρίς δακτυλίους. Τα τραχειακά όργανα ανοίγουν προς τα έξω με δύο ζεύγη θωρακικών στιγμάτων και το πολύ με οκτώ ζεύγη κοιλιακών στιγμάτων. Πολλά Ν. είναι εφοδιασμένα με αδένες, που εκκρίνουν δύσοσμα ή αρωματικά υγρά ή κερί. Τα ν. είναι ωοτόκα με πλήρη μεταμόρφωση (ολομετάβολα)· οι προνύμφες τους, χερσαίες ή υδρόβιες και με βράγχια, είναι αρπακτικές και σαρκοφάγες, με στοματικά όργανα μασητικού τύπου ή διατρητικού και μυζητικού. Οι νύμφες έχουν ελεύθερες αποφύσεις και μερικές φορές είναι κλεισμένες σ’ ένα μεταξωτό βομβύκιο. Όλα σχεδόν τα ακμαία ν. είναι εσπερόβια ή νυκτόβια· τρέφονται με έντομα, αλλά μερικές φορές με σακχαρώδεις χυμούς και τρυφερούς φυτικούς ιστούς. Στο σύνολό τους, τα ν. μπορούν να θεωρηθούν ωφέλιμα ζώα, γιατί καταστρέφουν πολλά έντομα, μεταξύ των οποίων και πολυάριθμα παράσιτα των φυτών. Είναι διαδεδομένα σε όλον τον κόσμο και σε όλα τα περιβάλλοντα· απολιθώματά τους ανάγονται στον Παλαιοζωϊκό αιώνα. Η τάξη αριθμεί περίπου 4.000 είδη, ταξινομημένα σε τρεις υποτάξεις: τα μεγαλόπτερα, τα ραφιδιδόπτερα και τα επιπεδόπτερα. Τελευταία έχει προταθεί μια νέα ταξινόμηση, που ανεβάζει σε χωριστές τάξεις τα μεγαλόπτερα και τα ραφιδιδόπτερα και περιορίζει τα ν. σε μόνα τα Επιπεδόπτερα· εξάλλου, διαμορφώθηκε η υπερτάξη των νευροπτεροειδών, που περιλαμβάνει, εκτός από τις αναφερθείσες, και τις τάξεις των μηκόπτερων (πανόρπη), τριχοπτέρων, λεπιδόπτερων, δίπτερων και αφανόπτερων. Τα μεγαλόπτερα έχουν αρχαιοζωικά χαρακτηριστικά. Τα ακμαία άτομα διαβιούν στις ελώδεις ζώνες και στις όχθες των λιμνών, όπου τα θηλυκά γεννούν 2.000-3.000 αβγά, πάνω σε φυτά ή πέτρες· οι προνύμφες είναι υδρόβιες. Στην υπόταξη αυτή ανήκουν διάφορα είδη των γενών κορυδαλός (corydalus), σιαλίδα (sialis) κ.ά. Τα ραφιδιδόπτερα χαρακτηρίζονται από τον μακρό προθώρακα και από τις χερσαίες προνύμφες· τρώνε άλλα έντομα και τα αβγά τους, και μερικές φορές παρουσιάζουν κανιβαλισμό. Η πλούσια υπόταξη είναι των επιπεδοπτέρων και χαρακτηρίζεται από προνύμφες με στοματικά όργανα διατρητικού-μυζητικού τύπου, σε σχήμα λαβίδας. Από τις πολυάριθμες οικογένειές τους αναφέρονται οι Ημεροβίδες, των οποίων οι προνύμφες τρέφονται με αφίδες και κοχενίλλες, οι Μαντισπίδες, που έχουν τα μπροστινά πόδια όμοια με των μάντιδων και οι προνύμφες τους τρέφονται από αβγά και νεαρούς βατράχους, οι Μυρμηκολεοντίδες, που περιλαμβάνουν το μυρμηκολέοντα και τα συγγενή γένη, οι Ασκαλαφίδες, με μακρότατες κεραίες και μεγάλες πτέρυγες, μερικές φορές με χτυπητά χρώματα, και τέλος οι Χρυσοπίδες, με διαφανείς πτέρυγες και πλούσιες νευρώσεις. Τα νευρόπτερα είναι τάξη εντόμων, που περιλαμβάνει 4.000 περίπου είδη? στη φωτογραφία, το νευρόπτερο χρυσωπός ο μαργαρίτης (chrysopa perla).

* * *

τα

(ζωολ.-παλαιοντ.) τάξη ολιγονεόπτερων πτερυγωτών εντόμων που έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό τις πολλές νευρώσεις στα φτερά τους.

[ΕΤΥΜΟΛ. Αντιδάνεια λ., πρβλ. αγγλ. neuroptera < νευρ(ο)-* + -πτερα (< πτερόν). Η λ. μαρτυρείται από το 1842 στο Γαλλοελληνικόν Λεξικόν τών Ραγκαβή, Σαμουρκάση, Λεβαδέως].